AMAÇ
İş yeri ortamında çalışma rahatlığının sağlanması amacıyla aydınlatma ve aydınlanma seviyelerinin COHSR 928-1-IPG-039 Standardına göre ölçülmesi ve tayin edilmesi gerekmektedir.
NEDEN AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ YAPILMALIDIR ?
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren, çalışanların yaptıkları işlerden dolayı aydınlatma gereksinimlerinin uygunluğunu kontrol amacıyla tüm işyerlerinde bu ölçüm gerçekleştirilmelidir.
AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ NEREDE YAPILIR ?
Aydınlatma düzeyi tayini ölçümleri tesis içerisinde çalışma alanlarında, tesiste bulunan idari binalarda, tesis içi açık ve kapalı alanlarda aydınlatma düzeyinin uygunluğunun belirlenmesi amacıyla yapılır.
AYDINLATMA ÖLÇÜMÜ NASIL YAPILIR ?
Aydınlatma düzeyi ölçüm sonuçları aksi belirtilmedikçe, lüks olarak verilir.
Ölçümlere başlanmadan önce müşteri ile yapılacak görüşme sonucunda ölçüm noktaları ve ölçüm tekniği konusunda taleplerin karşılanması durumunun şirket prosedürlerimize uyması durumunda ölçümler müşterinin talepleri doğrultusunda gerçekleştirilir.
Müşterinin ölçüm noktaları ve ölçüm tekniği konusunda bir fikri olmaması durumunda müşteriden tesis genel yerleşim planı ve makine yerleşim planı/planları istenir, İşletmenin tüm açık ve kapalı alanları incelenerek ölçüm noktaları, iş sağlığı ve güvenliği açısından önceliklerine göre tespit edilmeye çalışılır. Müşteri ölçüm noktaları ve ölçüm tekniği konusunda bilgilendirilir. Ölçüm noktaları, ölçüm tekniği, ölçüm parametreleri ve ölçüm süreci konusunda son mutabakat sağlanır ve kayıt altına alınır.
Ölçüm yapan personel ölçümler sırasında gerekli tüm kişisel koruyucuları kullanır.
Aydınlatma düzeyi ölçümlerinin gerçekleştirileceği noktalar, çalışma alanlarının yoğun olduğu yerlerde gerçekleştirilmelidir. Ölçüm noktaları bu esasa göre seçilmelidir. Çalışma alanın da uygun 4 (dört) nokta seçilerek ölçüm gerçekleştirilir ve bu değerlerin ortalaması alınır. Ortalama değer ilgili mevzuat gereğince optimum değer ile karşılaştırılarak değerlendirilir. İki farklı çalışma alanı birbirinden ayrı değerlendirilmeli ve farklı ölçüm noktaları belirlenmelidir. (Örneğin Office ve Depo alanı iki farklı çalışma bölgesi olup, bu bölümler ayrı olarak değerlendirilerek ölçüm nokta sayısı belirlenmelidir).
Aydınlatma düzeyi ölçümleri, cihaz sensörü çalışanın çalışma bölgesi görüş alanına ve görüş alanı zeminine paralel tutularak yapılır.
Kapalı alanlarda destek alanlarının durumunda ve boyutuna bağlı olarak, 1 set için 4 ölçüm noktasından ölçümler alınmalıdır. Ölçümler 9 m boyunca max 3 m aralıklarla 1 m yükseklikten zemine yatay olarak tutulmalıdır. Odanın büyük ve düzensiz olması durumunda veya gerekli duyulduğu durumlarda ise, bu işlemi bir kaç kez tekrar ölçümler gerekli olabilir. Aynı teknik ile yürüyüş yolları boyunca ve destek alanlarının çalışma alanlarında, merdiven yollarında kullanılabilir. 4 noktadan ölçümler alınır. Aydınlık alandan karanlık alan doğrultusunda ölçümler gerçekleştirilmelidir.
Şekil 1 Yürüme yolu ve boş alanda yapılacak ölçümlerde noktaların belirlenmesi
Masa olan bölgelerde ölçümler masanın üzerinden Şekil 2 de gösterildiği gibi 4 noktadan alınır.
Şekil 2 Masa üzerinden yapılan ölçümlerde noktaların belirlenmesi
Ekranın önünden yaklaşık 10 cm arayla 2 ölçüm, Klavye üzerinden yaklaşık 20 cm arayla 2 ölçüm alınarak toplam da 4 noktadan ölçüm alınır. Eğer masada klavye ile birlikte belge de bulunuyorsa 2 nokta daha eklenerek toplam 6 ölçüm alınır.
Şekil 3 Bilgisayar klavye ve monitör üzerinden alınan ölçümlerde noktaların belirlenmesi
Bazı çalışma ortamlarında ise görsel çalışmaların yoğun olduğu yerlerde bölgesel aydınlatma ölçümleri yapılmalıdır. Görüş açısına göre cihaz ayarlanarak ölçümler yapılmalıdır. Bu şekilde çalışmaların olduğu yerlerde ölçümler yerden 0,8 m den daha yüksekte yapılmalıdır.
Şekil 4. Bölgesel aydınlatma (lokasyon) ölçüm noktalarının yerleri.
Şekil 5. Bölgesel aydınlatma (lokasyon) ölçüm noktalarının yerleri.
Ölçüm yapılırken aydınlatma kaynağının doğrultusunda durmamalıyız. Ölçüm personelinden kaynaklı olarak oluşabilecek gölge ve yarı gölgeler hatalı ölçümlere sebep olacağından bu durum önlenmelidir.
Şekil 6. Ölçüm noktalarının belirlenmesinde gölge/yarı gölgeden kaynaklanabilecek hatalı ölçüm örneği.
Ölçüm noktası duvara veya herhangi bir engele çok yakın yerler seçilmemelidir. Aydınlatmalar açılarak ölçümler yapılmalıdır. (İşletmenin normalde çalıştığı durum esastır).
Müşteri tarafından kabul edilmesi ve işletmede gece çalışması da olması durumunda her ölçüm noktasında gece ve gündüz ölçümleri yapılır.
Dış alanlarda yapılan ölçümler iç alandakine benzerdir. Fakat Ölçüm en karanlık noktadan başlar ve en aydınlık nokta da sona erer (aydınlatma kaynağının altında). Her bir nokta en az 3 metre uzaklıkta ve eşit aralıklarda olmalıdır. Geniş alanlarda ve eşit olmayan şekildeki alanlarda 4 ölçüm makul bir ortalama için yerleştirilmelidir. En az 9 metrelik düz bir çizgide ölçümler gerçekleştirilir.